Hipotez Nedir? Hipotez Türleri Nelerdir?
Modern bilimi var eden temel kavram “şüphe”dir. Şüphenin varlığı, araştırmayı, incelemeyi ve doğruluğunu ispatlamayı gerektirir.
Bu anlamda, bilim dünyasının iki şövalyesi olan hipotez ve teori kavramları, yine şüphe kökenli ve yüzlerce buluşa yol açan, insanoğlunu araştırmaya zorlayan faktörlerdir.
Genellikle tanımsal olarak birbirlerine sıkça karıştırılan bu terimlerden biri olan hipotezler, bu yazımızın konusunu oluşturuyor.
Hipotez Nedir?
Hipotez, kelime anlamı olarak belli değişkenler arasındaki bağlantıları belirlemeye veya tanımlamaya yönelik bilimsel önermeler olarak ifade edilebilir.
Hipotezlerin ortak özellikleri şunlardır;
- Doğruluğu/yanlışlığı denenebilen yargılardır.
- Araştırma öncesinde önerilirler ve yapılacak araştırmaların sonuçlarının bir öngörüsü niteliğindedirler.
- Değişkenler arasındaki öngörülen ilişkiyi doğrulayıp, yanlışlayabilirler.
Bir örnekle açıklamak gerekirse; bir bilim insanının hipotezi olan, “öğrenme yetisinin yaşla ilişkisi vardır” önermesi, bunu ispatlamaya yönelik ve istatistiksel olarak anlamlı sayıda deney veya araştırma sonucuna göre “doğru” veya “yanlış” olarak tanımlanabilir.
Hipotezlerin ortak özellikleri sınanabilir olmalarıdır. Sınamaların ise, mantık yürütmenin ötesinde gerçek bilimsel araştırmalara ve bunlardan elde edilen verilere dayanıyor olması şarttır.
Hipotez nedir sorusunun cevabı çoğunlukla “teori” kelimesinin tanımı ile karıştırılır. Ancak “teori” kavramının farkı, sadece öngörü olması ve doğruluğunun veya yanlışlığının ölçülebilir olmamasından doğmaktadır.
“Uzayda hayat yoktur” önermesi bir teoridir, çünkü modern teknolojinin ulaştığı seviye ile ölçülebilmesi, doğru veya yanlış olarak nitelendirilmesi (henüz) mümkün değildir.
Hipotez Türleri Nelerdir?
Hipotezleri iki ana grupta incelemek mümkündür. Şöyle ki;
-
Sıfır Hipotezi
Çeşitli kaynaklarda İstatistiksel, H0, Yokluk veya Null Hipotezi olarak da adlandırılan bu türdeki hipotezler, değerler arasında bir bağlantının olmadığını gösterir.
Örneğin “Öğrencilerin Edebiyat dersindeki başarıları ile, Matematik dersindeki başarıları arasında bir bağlantı vardır” hipotezi çeşitli araştırma yöntemleri ile denendiğinde, bu iki ders arasındaki başarı seviyelerinin birbirlerini etkilemediği kanıtlanırsa, bu hipotez H0 veya Sıfır Hipotezidir.
-
Araştırma Hipotezi
İncelenen değişkenler arasında bağlantının varlığını gösteren hipotez türüdür ve H1 sembolü ile ifade edilir.
Aynı örnekten yola çıkıldığında, edebiyat dersindeki başarı oranı arttıkça, Matematik dersinin de başarı oranının arttığı kayıt edilmişse, bu iki ders arasındaki ilişki 1 değerinden büyük olacak ve hipotez, H1 veya Araştırma Hipotezi olarak adlandırılacaktır.
Hipotezler, bilimin bir ölçüde yola çıkış noktalarıdır denilebilir. Bilim insanlarının pek çok keşfi tamamen tesadüflere dayanıyor olsa da, hipotezlerden yola çıkarak elde edilen veriler, özellikle fizik, kimya gibi bilim dallarında, araştırmaları teşvik etmeleri ve sonuçlarının çok daha net görülebilmeleri açısından önemlidirler.
Araştırmaya başlamadan önce, tarafsız olarak uygulanan denemelerin sonuçlarını öngörmek, yani diğer bir ifadeyle ilgili konudaki hipotez nedir sorusuna cevap verebilmek, araştırmanın çok daha bilimsel bir dayanağı olduğuna işaret edecektir.
Şüphe, hipotez, araştırmalar/deneyler ve sonuç döngüsü, insanlığın bilimsel gelişimine yön vermeye devam ediyor…
