Ergonomi Nedir? Ergonomi Çeşitleri Nelerdir?
Latince kökenli bir kelime olan ergonomi, “iş” anlamına gelen “ergo” ile “yasa” anlamına gelen “nomos” kelimelerinden türemiştir.
Ergonomi nedir sorusunun en kısa haliyle cevabı, iş ortamının ve kullanılan ekipmanların, çalışanların fiziki durumu ve özelliklerine göre belirlenmesi olarak verilebilir.
Ergonominin bir bilim dalı olarak kabul edilmesi aslında yakın geçmişte şekillenmeye başlamış, gelişen teknolojiye paralel olarak insan-makine ilişkisinin artması ile ciddi bir şekilde incelenmeye ve değerlendirilmeye başlanmıştır.
İşyerlerinde Ergonomi Nedir?
Bir işyerinde çalışanların, rutin işleri süresince muhatap oldukları tüm makine ve parçaları, el aletleri ve diğer ekipmanların, kullanıcısına kolaylık sağlayan, beden duruşunu ve iş yükünü vücudun taşıyıcı organlarına optimal bir şekilde aktaran bir şekil ve düzende olması onları “ergonomik” hale getiriyor.
Oturduğunuz koltuğun yüksekliği, bir iş makinesi operatörünün tuttuğu manevra levyeleri, aracınızın direksiyonu dahil, gün içinde ilişkide olduğunuz her makine parçası, sizin iş yapış tarzınızı, sağlığınızı ve veriminizi (belki farkında olmasanız da) etkilemektedir.
Bir inşaat işçisinin harç kararken kullandığı sıradan bir küreğin sapı ile yaptığı 135 derecelik açı bile, ergonomi biliminin bir çıkarımıdır.
Ergonomik malzemelerle çalışan kişilerin işlerindeki başarı oranı ve dolayısı ile verimliliği artacak, bunun aksine, iş kazaları ve meslek hastalıklarının oluşma riski en aza inecektir.
Bu yazıyı okurken dahi, karşınızdaki cihaza bakış açınız, sizi sağlıksız bir duruşa yönlendiriyorsa, boyun ve bel ağrılarından şikayet etmeye başlayacaksınız demektir.
Ergonomi Çeşitleri Nelerdir?
Ergonomi bilimi, fiziksel, sosyal, organizasyonel, çevresel, bilişsel özellikleri kapsar ve yapılan işin içeriğine ve yapanın kişisel özelliklerine göre farklı faktörleri de içine alır.
Ergonomi nedir sorusundan sonra, ergonomi çeşitleri nelerdir sorusunun cevabına da açıklık getirmeye çalışalım.
İşi ve yapanı etkileyen faktörler göz önüne alındığında, ergonomi çeşitlerini 3 ana başlık altında toplamak mümkündür.
-
Fiziksel Ergonomi
İş yapılırken ortaya çıkan fiziksel aktiviteleri inceleyen ve bunları, işi yapanın anatomik, biyomekanik, fizyolojik ve antropometrik (insan bedeninin boyutlarını inceleyen bilim dalı) özelliklerini baz alarak değerlendiren ergonomi çeşididir.
-
Bilişsel veya Kavramsal Ergonomi
İnsanlar ve çalışma sisteminin fiziksel aktivite dışında kalan ama, yine farklı yönlerden etkileşim içinde olan ilişkileri esas alır. Zeka, stres düzeyi, öğrenme yeteneği, beyin-bilgisayar etkileşimi gibi bilişsel ilişkiler, kavramsal ergonominin çalışma alanıdır.
-
Örgütsel veya Organizasyonel Ergonomi
Organizasyonel ergonomi, işin tasarım aşamasından, ekip oluşturulması ve yönetimine kadar, örgütsel yapılanma ve bunun sosyoteknik süreçleri ile ilgilenir. Kalite yönetimi, ekip çalışması, ekip içi yardımlaşma, çalışma saatleri ve süreleri gibi değerler bu ergonomi çeşidinin incelediği faktörlerdir.
Ergonomi bilimi, doğru ele alındığı ve uygulandığı takdirde, bireysel ve sonuç olarak bütünsel verimliliğin artmasını sağlayacak, iş kazaları ve işten kaynaklı hastalıkların istatistiklerini düşürecek etkiye sahiptir.
